Do 2020 r. Indonezja stabilnie rozwijała się w tempie ok. 5% PKB rocznie. Kryzys gospodarczy związany z pandemią Covid-19 dotknął Indonezję w sposób nieco mniejszy niż inne gospodarki Asean (spadek o 2,1% w 2020 r., następnie wzrost o 3,69% w 2021 r.). Wg prognozy Ministerstwo Finansów RI z marca br. wzrost gospodarczy Indonezji w 2022 r. wyniesie 5,5%.
Wg. założeń strategii „Indonezja 2045”, długoterminowy wzrostu gospodarczy powinien oscylować na poziomie m.in. 6-7%. Ten poziom wzrostu był nieosiągalny w trakcie pandemii, ale jest on zagrożony przez ukierunkowanie polityki handlowej na ograniczenie importu, a także nastawienie na ochronę własnego rynku poprzez tworzenie barier pozataryfowych. Zauważyć należy, iż rządu RI podejmuje w ostatnim czasie działanie mające poprawić klimat inwestycyjny i pobudzić handel międzynarodowy m.in. przyspieszenie prac nad umową handlową CEPA z UE oraz uchwalenie kompleksowej specustawy „Omnibus Law for Job Creation”.
Jednym z rozwiązań zmierzających do poprawy sytuacji gospodarczej było podniesienie wydatków na infrastrukturę w granicach dopuszczalnego deficytu w wysokości 3% PKB Ulepszona infrastruktura spowoduje zmniejszone koszty logistyczne i spadek cen, pozytywnie wpływając na wzrost gospodarczy i ułatwienia dostępu do rynku. Jednak w celu dalszego utrzymania wzrostu, Indonezja będzie musiała podjąć reformy strukturalne oraz usprawnić m.in. edukację.
Infrastruktura
Prezydent Jokowi w 2015 roku zainaugurował pięcioletni plan rozwoju infrastruktury: Rencana Pembangunan Jangka Menengah (RPJMN) o wartości 450 mld USD. Projekty w ramach perspektywy 2015–19 obejmowały poprawę funkcjonowania i przebudowę 24 portów, modernizację 15 lotnisk oraz budowę 2650 km nowych dróg, poprawę jakości 46 770 km istniejących szos, stworzenie lub reorganizację sieci transportu publicznego w ponad 50 miastach, budowa 33 tam wodnych i 30 elektrowni wodnych. Wartym odnotowania jest również ogłoszony w 2019 program rozwoju transportu kolejowego (największy projekt kolejowy RI od 1945 r). Zgodnie z planem powstanie 3200 km torów kolejowych, na Jawie, Sumatrze, Kalimantanie i Sulawesi. Między Dżakartą a Bandungiem powstaje kolej szybkich prędkości, w Dżakarcie i Palembang system szybkiego transportu miejskiego i tranzytowego: MRT i LRT.
Gigantycznym projektem infrastrukturalnym ma być budowa nowej stolicy Nusantara w prowincji Kalimantan Wschodni. Szacowany koszt projektu to 32 mld USD, z czego 80% ma pochodzić ze środków prywatnych (krajowych i międzynarodowych). Zgodnie z planem, pierwsze relokacje instytucji centralnych mają rozpocząć się w 2024 r. Cały proces przenoszenia stolicy ma trwać 20 lat. Obecnie prace są wciąż na etapie planowania.
Handel
Wg oceny rządu Indonezja przekształca się w kraj, który produkuje i sprzedaje zaawansowane technologicznie produkty przemysłowe. Cztery z pięciu głównych indonezyjskich pozycji eksportowych poza ropą naftową i gazem w 2021 r. stanowiły towary przemysłowe i przemysł zaawansowanych technologii, tj. surowy olej palmowy (CPO) i jego pochodne (32,83 mld USD); stal (20,95 mld USD); produkty elektryczne i elektroniczne (11,80 mld USD) oraz pojazdy silnikowe i ich części zamienne (8,64 mld USD).
W 2020 roku indonezyjski eksport osiągnął rekordowe 231,54 miliardów USD. Import wyniósł 196,2 mld USD, co skutkuje pozytywnym bilansem w wysokości 35,34 mld USD, największym od 2007 r.
Głównymi przedmiotami eksportu Indonezji są brykiety węglowe, olej palmowy, gaz ziemny, kauczuk, ropa naftowa. Głównymi importowanymi towarami są rafinowana i nierafinowana ropa naftowa, telefony, części samochodowe oraz gaz ziemny.
W 2020 r. Indonezja sprowadziła z UE towary i usługi warte 12,5 mld EUR, zaś eksportuje do UE równowartość 15,6 mld EUR.
UE jest obecnie największym inwestorem w Indonezji. Jednocześnie jednak Indonezja jest zaledwie 30. największym partnerem UE — w regionie wyprzedzają ją Singapur, Malezja, Wietnam, Tajlandia. Europejskie inwestycje ograniczone są przez restrykcyjne indonezyjskie ustawodawstwo i uciążliwą biurokrację. Dwustronną współpracę ma przyspieszyć negocjowana obecnie wszechstronna umowa handlowa UE-Indonezja (CEPA). Pomimo sporów pomiędzy Indonezją a UE o biopaliwa z oleju palmowego, negocjacje ambitnej umowy posuwają się do przodu. Osiągnięcie porozumienia w 2022 r. pozostaje realne.
Pozostałymi najważniejszymi partnerami handlowymi Indonezji są Chiny, Singapur, Japonia, USA i Indie. Systematycznie wzrasta handel wewnątrz Asean.
W roku 2022, podobnie jak w latach poprzednich, Indonezja zamierza kłaść duży nacisk na wynegocjowanie i podpisanie nowych umów handlowych. W 2019-2022 r. wynegocjowano umowy z Australią, Płd. Koreą, ZEA oraz EFTA, oraz uaktualniono umowę z Japonią. W 2022 r, oprócz wspomnianych rozmów o partnerstwie handlowym CEPA z UE (o ile nie zagrozi im kryzys wokół oleju palmowego, mechanizmu CBAM lub strategii leśnej UE), będą również negocjowane umowy także z Marokiem i Turcją. Indonezja jest ponadto członkiem regionalnego azjatyckiego porozumienia RCEP, które nadal nie weszło w życie.
Unia Europejska postrzega siebie jako strategicznego partnera handlowego i inwestycyjnego Indonezji. Wspólnota zastąpiła ChRL na pozycji największego rynku eksportowego. Co więcej, UE jest największym (wyłączając przemysł petrochemiczny) partnerem handlowym, z którym Indonezja utrzymuje dodatni bilans w zakresie towarów.
Bezrobocie i struktura zatrudnienia
Według danych indonezyjskich, bezrobocie wynosi 4,11% (2020 r.).
Płaca minimalna w Indonezji różni się w zależności od prowincji. W 2022 r. wynosi od 1.813.011 IDR tj. 126 USD (Jawa Środkowa) do 4.552.724 IDR tj. 310 USD (Dżakarta).
Więcej informacji tutaj.
Podsumowanie
Gospodarka kraju w ciągu kilku lat przed pandemią rozwijała się w tempie 5% rocznie. Ekonomiczne skutki pandemii dotknęły Indonezję w mniejszym stopniu niż inne kraje ASEAN, zarówno w zakresie spadku PKB jak i wysokości deficytu budżetowego (który wyniósł w 2021 r. 4,65% W 2022 r. nie powinien on przekroczyć 4,85% PKB a w 2023 r. 3% PKB). Indonezja posiada dobrą, jak na standardy regionu, sytuację finansową, w dużej mierze dzięki sprawnemu zarządzaniu przez minister finansów Sri M. Indrawati. Głównym motorem wzrostu są państwowe inwestycje w infrastrukturę (drogową, kolejową, porty i lotniska) oraz polepszenie wydajności pracy związane z cyfryzacją gospodarki. Zagrożeniem na 2022 r. oprócz kolejnych fal pandemii, jest możliwe podniesienie stóp procentowych w USA oraz pogłębienie się wojny handlowej pomiędzy USA a Chinami. Przyspieszenie wzrostu gospodarczego do 7%, co było marzeniem prezydenta Widodo, wymagałoby pogłębionych reform fiskalnych, a zwłaszcza zagwarantowania skutecznego poboru podatków przy jednoczesnych lepszym wydatkowaniu środków z budżetu, w tym eliminacji lub ograniczeniu dopłat paliwowych. Takie decyzje byłyby jednak niepopularne. Równie ważne będzie wprowadzenie dalszych uproszczeń w prowadzeniu biznesu i inwestycji zagranicznych.
Rynek indonezyjski wciąż potrzebuje zwiększonego napływu kapitału. Niestety Indonezja ze swoimi brakami infrastruktury, powszechną korupcją (96. miejsce w rankingu „Corruption Perception Index” w 2021 r.), brakiem transparentności obowiązujących przepisów, niestałością decyzyjną oraz rozbudowaną biurokracją zajmuje odległe miejsce na liście krajów otwartych dla inwestorów. W rankingu „Doing Business 2019” Indonezja utrzymała swoją pozycję i została sklasyfikowana na 73 msc. na 190 państw. (Ta niska pozycja stanowi i tak wyraźną poprawę w stosunku do lat poprzednich. Obecnie ranking ten nie jest już prowadzony). Indonezja otrzymała niskie noty zwłaszcza w kategorii egzekucji umów, rejestracji firmy oraz uzyskiwaniu pozwolenia budowlanego. Dodatkowo sytuację komplikuje niespójna polityka gospodarcza i wciąż nasilające się bariery pozataryfowe.
Istnieją ponadto silne tendencje nacjonalistyczne i polityka protekcjonistyczna zmierzającą do ochrony przedsiębiorstw krajowych.
Problemem pozostaje również niska ściągalność podatków (pobór podatków wobec PKB to ok 10%, podczas gdy w Polsce – ok. 33%). Utrzymują się także wysokie nierówności społeczne, przekładające się na nierówności w kapitale ludzkim. Zgodnie z raportem Global Wealth Report, 70% bogactwa, jakie posiada Indonezja, jest w rękach 10% obywateli.
Z drugiej strony Indonezja może korzystać z „bonusu demograficznego” w związku z dużą liczbą młodych ludzi w wieku produkcyjnym. Motorem gospodarki jest bardzo szybko rosnąca klasa średnia, licząca co najmniej 52 mln osób.